Staniszewski Wacław (1886–1941), ekonomista, dyrektor Państwowego Banku Rolnego, podsekretarz stanu w Ministerstwie Skarbu. Ur. 7 I w Stefanowie (pow. sieński, gub. mohylewska), w rodzinie ziemiańskiej, był synem Konstantego (zm. 1892), właściciela Stefanowa, i Jadwigi. Dziadem S-ego był Józef (1804–1880), właściciel Gaworów (Howorów, gub. mohylewska), absolwent Wydz. Fizyczno-Matematycznego Uniw. Wil. (1821), członek Związku Filaretów, który w École des Beaux-Arts w Paryżu uczył się malarstwa i rzeźby u G. Lethiere’a, po powrocie (1824) był aresztowany w związku z procesem filaretów, potem osiadł w swych dobrach. Stryjem S-ego był Michał (1836–1863), oficer armii rosyjskiej, który uzyskawszy dymisję, wziął udział w powstaniu styczniowym 1863 r. na Kowieńszczyźnie, był jednym z bliskich współpracowników Zygmunta Sierakowskiego, w maju w Sznurkiszkach pod Birżami dostał się do niewoli rosyjskiej i z rozkazu M. Murawiewa został rozstrzelany 20 VII w Wilnie.

 

S. ukończył gimnazjum w Mohylewie (1904) i Wydz. Ekonomiczny Inst. Politechnicznego w Petersburgu (1910). Następnie w Monachium kontynuował studia w zakresie bankowości i napisał tam pracę o polityce dyskontowej banków emisyjnych. W l. 1912–14 pracował kolejno jako pomocnik buchaltera i kalkulator w moskiewskiej firmie braci Kerling oraz inspektor w Petersburskim Tow. Ubezpieczeń. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, zmobilizowany do armii rosyjskiej, ukończył oficerską Szkołę Wojskową Aleksandryjską (specjalność saperska) i objął dowództwo kompanii inżynieryjnej w 174. DP. Dn. 4 IX 1917 wstąpił do formowanego na Białorusi I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, został intendentem w 1. Pułku Inżynieryjnym. Po rozbrojeniu korpusu przez Niemców w Bobrujsku był prezesem jednej z komisji oddawczo-szacunkowych (czerwiec–wrzesień 1918). Potem przybył do Warszawy i na początku listopada t.r. uzyskał posadę referenta (z czasem starszego referenta) w Wydz. Spraw Agrarnych Min. Rolnictwa i Dóbr Królewskich w rządzie Rady Regencyjnej Król. Pol. (wkrótce Min. Rolnictwa i Dóbr Państw. RP). Dn. 20 XI otrzymał przeniesienie do rezerwy ze stopniem podporucznika. Dn. 12 VII 1919 awansował na radcę w MRiDP (funkcję objął 1 VIII). Wszedł w skład Zarządu Likwidacyjnego Banku Włościańskiego oraz Komisji Organizacyjnej Polskiego Państw. Banku Rolnego (PPBR), przeznaczonego do popierania rozwoju rolnictwa, przemysłu rolnego i modernizacji wsi. Dn. 1 III 1920 został wicedyrektorem PPBR, odpowiedzialnym za Dział Hipoteczno-Prawny. Zmobilizowany w czasie wojny polsko-sowieckiej t.r., służył przez cztery miesiące w randze porucznika wojsk technicznych.

 

Na początku października 1920, po wyreklamowaniu z wojska, objął S. stanowisko dyrektora generalnego PPBR, wtedy jeszcze tymczasowo, zaś od r. 1921 już na stałe. T.r. bank zmienił nazwę na Państw. Bank Rolny (PBR). Podczas reorganizacji w r. 1924 otrzymał S. funkcję dyrektora. Po przewrocie majowym 1926 r. zażyłe stosunki związały go z elitą obozu sanacyjnego, m.in. z Edwardem Rydzem-Śmigłym, Bogusławem Miedzińskim, Czesławem Michałowskim. W sytuacji, gdy prezesi banku pochodzili z nadania politycznego i nie byli fachowcami w dziedzinie bankowości (m.in. Seweryn Ludkiewicz, Kazimierz Stamirowski), odgrywał w zarządzaniu nim samodzielną rolę. Reprezentował PBR przy zakładaniu wraz z Bankiem Polskim i Bankiem Gospodarstwa Krajowego nowej instytucji zajmującej się konwersjami wierzytelności rolniczych; po jej ukonstytuowaniu się (29 V 1933) p.n. Bank Akceptacyjny, wszedł w skład Rady Nadzorczej. W r. 1934, po ustąpieniu Leopolda Hebdy, został naczelnym dyrektorem PBR. Dn. 1 VI t.r. otrzymał nominację na podsekretarza stanu w Min. Skarbu przy ministrze Władysławie Marianie Zawadzkim; zajmował się opracowywaniem rocznych budżetów państwa. Równocześnie zasiadał w Radzie Nadzorczej PBR, a po przejęciu przez państwo większościowego pakietu akcji w Banku Związku Spółek Zarobkowych w Poznaniu, został prezesem jego Rady Nadzorczej. Dn 17 II 1936 powrócił na stanowisko dyrektora naczelnego PBR. Uczestniczył w naradach szefów banków państwowych na temat ustalania zasad polityki finansowej państwa i działał w Tow. Ekonomistów i Statystyków Polskich; bronił polityki interwencjonizmu państwowego przed atakami zwolenników «hiperliberalizmu». Opublikował artykuł pt. Dorobek dwudziestolecia Państwowego Banku Rolnego („Bank” R. 6: 1938 nr 12). W Adamowie pod Warszawą (obecnie Zalesie Dolne) wzniósł willę wg projektu Mariana Lalewicza.

 

Po wybuchu drugiej wojny światowej, we wrześniu 1939, wziął S. udział w ewakuacji banków państwowych do Paryża. Dn. 12 XII t.r. objął przewodniczenie Komisji ds. PBR, której zadaniem było uregulowanie interesów banku zagranicą oraz organizacja pomocy dla jego pracowników i ich rodzin. Równocześnie był przewodniczącym Komisji do Uporządkowania Spraw Międzynarodowego Tow. Osadniczego, powołanej dla inwestowania w spółki działające poza granicami Polski. Po zajęciu Francji przez armię niemiecką przedostał się przez Angers, Perigueux i Tuluzę do Londynu (25 VI). Zmarł tam nagle 21 XII 1941 z powodu skrzepu, pochowany został na St. Mary’s Catholic Cemetery w dzielnicy Paddington. Odznaczony był m.in. Orderem Odrodzenia Polski, Krzyżem Walecznych i Medalem Niepodległości.

 

W małżeństwie zawartym 29 VI 1918 w Bobrujsku ze Stanisławą (Stellą) Wiśniewską (1894 – 20 II 1964), córką Wacława i Antoniny z Koców, miał S. dzieci: Stefana (ur. 21 VI 1919), Andrzeja (ur. 29 III 1922) i Marię (ur. 1926), z których dwoje młodszych mieszkało po wojnie w Londynie.

 

 

 

Fot.: „Świat” 1928 nr 19 s. 28; – Grodziska, Polskie groby Londynu; Morawski W., Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, W. 1998; Słown. Geogr. (Stefanowo); – Majewski J. S., Tomiczek M., Lalewicz w Zalesiu, „Spotkania z Zabytkami” R. 18: 1994 nr 7 s. 38–9; Morawski W., Państwowy Bank Rolny, „Gaz. Bankowa” 1989 nr 51–52 s. 8; Stabrowa W., Bank Związku Spółek Zarobkowych S.A. w Poznaniu, tamże 1989 nr 39 s. 12; – Demboveckij A. S., Opyt opisanija Mogilevskoj gubernii, Mogilev na Dnepre 1894 III; Roczn. Polit. i Gosp., 1932 s. 763, 1933 s. 513, 1934 s. 449, 457, 1935 s. 131, 251–2, 1937 s. 649, 1939 s. 965; Woreyd. Almanach, W. 1929/30; – Dąbrowska M., Dzienniki 1914–1925, Oprac. T. Drewnowski, W. 1998 I; Gruber H., Wspomnienia i uwagi, Londyn [b.r.w]; Ivánka A., Wspomnienia skarbowca 1927–1945, W. 1964; Jałowiecki M., Requiem dla ziemiaństwa, Oprac. M. Jałowiecki, W. 2003 s. 143; Jędrzejewicz J., W służbie idei, Londyn 1972; Lednicki W., Pamiętniki, Londyn 1963 I; Protokoły posiedzeń Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej, Red. M. Zgórniak, Oprac. W. Rojek przy współpracy A. Suchcitza, Kr. 1998 IV; Sprawozdania z działalności Państwowego Banku Rolnego, 1919–38, W. 1923–39; – „Bank” R. 1: 1933 nr 2 s. 74, nr 5 s. 78, R. 2: 1934 nr 3 s. 257–8; „Dzien. Pol.” 1941 nr 447 (nekrologi); „Ilustr. Kur. Codz.” 1934 nr 149; „Świat” 1927 nr 27 s. 51–2 (fot.), 1930 nr 26 s. 16 (fot.); „Światowid” 1927 nr 23 s. 16 (fot.); – AAN: Min. Rolnictwa i Reform Rolnych, sygn. 60 (akta personalne S-ego, fot.), PBR, sygn. 1–255, 425–481, 946–950; B. Pol. w Londynie: Kartoteka B. O. Jeżewskiego (dot. żony S-ego, Stelli).

 

Bibliogr. dot. Józefa i Michała Staniszewskich: D’jakov V. A., Dejateli russkogo i pol’skogo osvoboditel’nogo dviženija v carskoj armii 1856–1865 godov, Moskva 1967; Słown. Geogr. (Dubrawa Biała, Gawory); – Nowolecki, Pamiątka dla rodzin pol., I 148; Pigoń S., Głosy z przed wieku, Wil. 1924; Urbański A., Memento kresowe, W. 1929 s. 115–17; Zieliński S., Bitwy i potyczki 1863–1864, Rapperswil 1913 s. 292, 294; – Arch. Filomatów, Cz. 2 t. 3; Lednicki W., Pamiętniki, Londyn 1963 I; – „Czas” 1863 nr 179.